Η σχέση του δείκτη CPΚ με την υπερπροπόνηση

H CPK (κινάση της φωσφοκρεατίνης) ανιχνεύεται κυρίως σε σκελετικούς μυς και ιστούς σπλάγχνων (π.χ. καρδιά εγκέφαλος) και αποτελεί ένζυμο που συντελεί στην παροχή ενέργειας. Η τιμή της CPK εξαρτάται από παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η φυλή και η σωματική δραστηριότητα.

της Δρ. Εβελίνας Χαριδήμου

Μετά από έντονη άσκηση, οι τιμές της CPK είναι αυξημένες, ως αποτέλεσμα της καταστροφής μυϊκών κυττάρων. Τα ανώτερα και κατώτερα όρια τιμών είναι διαφορετικά για άντρες και γυναίκες, καθώς επίσης και για αθλητές και μη αθλητές. Η CPK αποτελεί επίσης δείκτη σωματικής υπερκόπωσης.

H σωματική υπερκόπωση είναι παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από επίμονη εξάντληση των σωματικών μυών, η οποία προέρχεται από υπερβολική άσκηση ή ανεπαρκή ξεκούραση κατά την διάρκεια παρατεταμένων χρονικών περιόδων. Η καταπόνηση των μυών οδηγεί σε λύση μυϊκών κυττάρων και διαρροή ενδοκυτταρικών ουσιών στα αγγεία, με αποτέλεσμα την αύξηση της CPK. Σε σοβαρές περιπτώσεις προκαλείται μια σοβαρή πάθηση που ονομάζεται ραβδομυόλυση.

Πιο συγκεκριμένα στην βιβλιογραφία έχουν αναφερθεί ποικίλες τιμές για την CKP ανάλογα με το άθλημα και το επίπεδο της δραστηριότητας.

Τα όρια αναφοράς για την κινάση κρεατίνης ορού (U / L) σε αθλητές και  μη αθλητές
Ομάδα	Χαμηλότερο όριο	Ανώτερο όριο
Αθλητές	82	1083
Αθλήτριες	47	513
Άντρες μη αθλητές	45	491
Γυναίκες μη αθλήτριες	25	252

Οι τιμές στον πιο πάνω πίνακα είναι ενδεικτικές και η αναφορά τους έχει σκοπό να δείξει την διαφορά που έχουν οι αθλητές με τους μη αθλητές. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν για εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με ιατρικά θέματα.

Από τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο ότι οι φυσιολογικές τιμές για αθλητές είναι διαφορετικές από αυτές των ατόμων που έχουν καθιστική ζωή. Επίσης, διαφορετικά αθλήματα προκαλούν διαφορετική αύξηση στις τιμές της CPK, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους. Ψηλές τιμές παρατηρούνται σε ποδοσφαιριστές και πολύ υψηλές τιμές σε αθλητές τριάθλου, μαραθωνίου και υπερμαραθωνίου κυρίως μετά από αγωνιστικές δραστηριότητες. Επίσης, οι τιμές της CPK είναι αυξημένες μετά από έντονη άσκηση, ενώ στη συνέχεια οι τιμές σταδιακά πέφτουν με τον ρυθμό εμφάνισης στο αίμα να εξαρτάται από το προπονητικό επίπεδο του αθλητή, το είδος, την ένταση και την διάρκεια της άσκησης.

Πιο συγκεκριμένα, η κορύφωση των τιμών παρατηρείται περίπου 12 ώρες μετά την άσκηση και σταδιακά πέφτει στις επόμενες 48 με 72 ώρες, σε περίπτωση που δεν ακολουθήσει άλλη δραστηριότητα. Σε αθλητές που ασκούνται συστηματικά, οι τιμές μπορεί να είναι διαρκώς αυξημένες και από τις προπονήσεις των προηγούμενων ημερών.  

Η μέτρηση των επιπέδων της CPK στο αίμα δεν αποτελεί από μόνη της ένδειξη υπερκόπωσης ή υπερπροπόνησης (ούτε δίνει πληροφορίες σχετικά με την πιθανότητα τραυματισμού του αθλητή) για αυτό και πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν κι άλλοι παράγοντες, όπως μειωμένη απόδοση, μείωση του σωματικού βάρους, μειωμένη όρεξη, συνεχής κόπωση, χαμηλή τεστοστερόνη, ψηλή κορτιζόλη, μειωμένη αεροβική ικανότητα, συχνά κρυολογήματα, διαταραχή έμμηνης ρύσης κλπ.

Βιβλιογραφία:

1. Brancaccio P., Maffulli N., Limongelli F.M. (2007). Creatine kinase monitoring in sport medicine. Br Med Bull, 81 – 82, 209-30.
2. Mougios V (2007). Reference intervals for serum creatine kinase in athletes. Br J Sports Med, 41: 647 – 678.